Kişilik Bozuklukları

Kişilik Bozuklukları: Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Kişilik bozuklukları, bireyin düşünce, duygu ve davranışlarında kalıcı ve yaygın olan, kişinin kendisi ve çevresiyle sağlıklı bir ilişki kurmasını zorlaştıran psikiyatrik rahatsızlıklardır. Kişilik bozukluğu olan bireyler, genellikle sosyal, mesleki ve kişisel ilişkilerde zorluklar yaşar. Bu bozukluklar genellikle erken yaşlarda gelişir ve uzun süre devam eder.

Kişilik Bozukluklarının Sınıflandırılması

DSM-5’e (Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) göre kişilik bozuklukları üç ana kümede incelenir:

A Kümesi (Eksantrik ve Tuhaf Davranışlar)

Paranoid Kişilik Bozukluğu
- Aşırı şüphecilik ve güvensizlik.
- Başkalarının niyetlerini sürekli sorgulama.
- Kin tutma ve kolay affetmeme eğilimi.
- Komplo teorilerine yatkınlık.
- Gerekçe: Genellikle erken çocuklukta güvensiz bağlanma, ihmal veya travma geçmişi görülür.
Şizoid Kişilik Bozukluğu
- Sosyal ilişkilerden kaçınma ve duygusal soğukluk.
- Tek başına vakit geçirmekten hoşlanma.
- Duygusal ifadelerde sınırlılık.
- Gerekçe: Duygusal ihmal ve ebeveynlerle güvenli bağlanma eksikliği.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu
- Garip inançlar ve düşünceler.
- Paranoya ve sosyal izolasyon.
- Olağandışı algı deneyimleri.
- Gerekçe: Genetik yatkınlık ve çocuklukta dışlanma veya ihmal.

B Kümesi (Dramatik, Duygusal ve Değişken Davranışlar)

Antisosyal Kişilik Bozukluğu
- Empati eksikliği, başkalarını manipüle etme.
- Yasa dışı davranışlar ve agresyon.
- Sorumluluk almama, pişmanlık duymama.
- Gerekçe: Çocukluk travmaları, ailede suçlu davranış öyküsü, genetik faktörler.
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu
- İlişkilerde dengesizlik ve yoğun terk edilme korkusu.
- Duygusal dalgalanmalar, dürtüsel davranışlar.
- Boşluk hissi, kendine zarar verme eğilimi.
- Gerekçe: Çocukluk travmaları, ihmal, bölme mekanizmasının yoğun kullanımı.
Histriyonik Kişilik Bozukluğu
- Dikkat çekme arzusu ve dramatik davranışlar.
- Duyguların abartılı ifade edilmesi.
- Onay bağımlılığı ve başkalarını etkilemeye yönelik tutumlar.
- Gerekçe: Çocuklukta aşırı ödüllendirme veya ihmal.
Narsistik Kişilik Bozukluğu
- Kendini üstün görme, empati eksikliği.
- Sürekli hayranlık ve övgü arayışı.
- Eleştiriye karşı aşırı hassasiyet.
- Gerekçe: Aşırı övgü veya aşağılanma içeren çocukluk yaşantıları.

C Kümesi (Kaygılı ve Korkulu Davranışlar)

Kaçıngan Kişilik Bozukluğu
- Eleştirilme korkusu nedeniyle sosyal ilişkilerden kaçınma.
- Düşük benlik saygısı.
- Reddedilme korkusu nedeniyle yalnız kalmayı tercih etme.
- Gerekçe: Çocuklukta aşırı eleştiri ve reddedilme deneyimleri.
Bağımlı Kişilik Bozukluğu
- Karar vermede aşırı zorluk.
- Tek başına kalmaktan aşırı korku.
- Başkalarına aşırı uyum sağlama.
- Gerekçe: Aşırı koruyucu ebeveyn tutumları.
Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu

Aşırı mükemmeliyetçilik ve kontrol ihtiyacı.
Esnek olmayan kurallar ve düzen takıntısı.
İş ve üretkenlik odaklı yaşama.
Gerekçe: Katı ebeveyn disiplini ve aşırı yüksek beklentiler.