Sosyal Fobi (Sosyal Anksiyete Bozukluğu): Nedenleri ve Tedavisi
Sosyal fobi, bireyin başkalarının değerlendirmesine maruz kalacağı sosyal ortamlarda aşırı kaygı, korku ve utanç hissetmesi ile karakterizedir. Kişi, eleştirilmekten, küçük düşmekten veya yanlış yapmaktan aşırı derecede korkar ve bu nedenle sosyal ortamlardan kaçınma eğilimindedir.
1. Sosyal Fobinin Nedenleri
Sosyal anksiyete bozukluğu, biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu sonucunda ortaya çıkabilir.
A. Biyolojik Nedenler
- Genetik yatkınlık: Ailede sosyal anksiyete bozukluğu öyküsü olan bireylerde risk daha yüksektir.
- Beyin kimyası: Düşük serotonin seviyeleri ve amigdala (beynin korku merkezi) aşırı duyarlılığı, sosyal fobiye yatkınlığı artırabilir.
B. Psikolojik Nedenler
- Olumsuz bilişsel kalıplar:
- "Hata yaparsam herkes beni yargılar."
- "Başkaları beni sıkıcı ve yetersiz bulacak."
- "Konuşurken rezil olabilirim."
Bu tür olumsuz düşünceler, sosyal anksiyete bozukluğunu sürdürebilir.
- Düşük özgüven: Kendini yetersiz gören bireyler, başkalarının da aynı şekilde düşündüğüne inanır.
- Mükemmeliyetçilik: Kendi performansına dair aşırı yüksek beklentiler içinde olmak, kaygıyı artırabilir.
C. Çevresel Nedenler
- Travmatik sosyal deneyimler:
- Çocuklukta zorbalığa uğramak, alay edilmek veya reddedilmek, sosyal kaygıyı artırabilir.
- Aile içinde aşırı eleştirel ebeveynlerin olması, bireyin başkalarının gözünde sürekli değerlendirilme korkusu geliştirmesine neden olabilir.
- Sosyal öğrenme:
- Çekingen veya sosyal kaygısı yüksek ebeveynlerin çocukları, sosyal fobiyi gözlemleyerek öğrenebilir.
Sosyal Fobi: Gizli Narsistik Kişilik Bozukluğu, Saf Şizoid ve Sosyal Şizoid Açısından Açıklanması
Sosyal fobi, bireyin sosyal ortamlarda yoğun kaygı, utanç ve değerlendirilme korkusu yaşamasıyla kendini gösterir. Ancak bu kaygının kişilik yapılanmasına göre farklı temelleri olabilir. Gizli narsistik kişilik, ve sosyal şizoid yapıdaki bireylerin sosyal fobi yaşama biçimi ve nedenleri birbirinden farklıdır.
1. Gizli Narsistik Kişilik Bozukluğu ve Sosyal Fobi
???? Gizli narsistik kişilik bozukluğu olan bireyler, dışarıdan utangaç, çekingen ve alçakgönüllü görünebilirler. Ancak iç dünyalarında derin bir özel olma ve üstünlük fantezisi barındırırlar.
- Sosyal fobinin kaynağı:
- Başkalarının onu yetersiz, sıradan veya başarısız görme ihtimali narsistik yaralanmaya neden olur.
- Olumsuz bir değerlendirme, kişinin kendilik algısını sarsarak yoğun utanç ve değersizlik hissi yaratır.
- Kaçınma mekanizması:
- Gizli narsist bireyler, aşırı eleştiriden kaçınmak için sosyal ortamlardan uzak durabilir.
- Sosyal ortamlara girdiklerinde ise kendi üstünlüklerini ispatlama ihtiyacı hissederler, ancak reddedilme korkusu nedeniyle sosyal ilişkilerden geri çekilebilirler.
- İçsel çatışma:
- "Başkaları beni yetersiz görebilir, bu yüzden hiç ortamlara girmemeliyim."
- "Eğer hata yaparsam, değersiz ve sıradan biri olduğum anlaşılır."
???? Terapi Yaklaşımı:
- Masterson Ekolü (James Masterson):
- Kişinin kendi narsistik kırılganlığını fark etmesini ve sosyal ortamlardan kaçınma nedenlerini anlamasını sağlar.
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
- "Mükemmel olmak zorunda değilim."
- "Herkes hata yapabilir ve bu benim değerimi düşürmez." gibi bilişsel yeniden yapılandırma teknikleri kullanılır.
2. Sosyal Şizoid Kişilik Yapısı ve Sosyal Fobi
???? Sosyal şizoid bireyler, içe dönük, bağımsız ve duygusal olarak mesafeli bir yapıdadır. Sosyal izolasyonu bir kaçış değil, bir tercih olarak görürler.
- Sosyal fobi neden gelişir?
- İnsanlarla duygusal yakınlık kurmaktan rahatsızlık duydukları için sosyal etkileşim kaygı yaratabilir.
- Ancak klasik sosyal fobiden farklı olarak, temel korku reddedilmek veya yargılanmak değil, fazla yakınlık ve duygusal taleplerle karşılaşmaktır.
- Kaçınma mekanizması:
- Sosyal ortamlardan kaçınmaları, kaygıdan çok bir rahatlık sağlama ihtiyacıyla ilişkilidir.
- Duygusal beklentilere maruz kalmak yerine, kendi iç dünyalarında daha güvenli hissederler.
- İçsel çatışma:
- "İnsanlar bana yaklaşırsa, benden bir şeyler bekleyecekler ve bu beni boğar."
- "Biriyle duygusal bağ kurarsam, özgürlüğümü kaybederim."
Sosyal Fobi Nasıl Tedavi Edilir?
Sosyal fobi tedavisinde bilişsel davranışçı terapi (BDT), ilaç tedavisi ve psikodinamik yaklaşımlar etkili yöntemler arasında yer alır.
A. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
BDT, sosyal fobiyi tetikleyen olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeye ve davranışsal olarak kaygıyı azaltmaya odaklanır.
- Bilişsel Yeniden Yapılandırma
- Kişinin olumsuz otomatik düşünceleri fark etmesi ve bunları daha sağlıklı düşüncelerle değiştirmesi sağlanır.
- Örneğin:
- "Konuşurken hata yaparsam herkes bana güler." → "Herkes hata yapabilir, bu beni küçültmez."
- Maruz Bırakma (Exposure) Terapisi
- Danışan, korktuğu sosyal durumlara kademeli olarak maruz bırakılır.
- Örneğin, bir birey topluluk önünde konuşmaktan korkuyorsa, önce birkaç kişiyle sohbet etmekle başlar, daha sonra daha büyük gruplara hitap etmeye çalışır.
- Gevşeme Teknikleri ve Nefes Egzersizleri
- Kaygıyı yönetmek için nefes ve gevşeme teknikleri öğretilir.
???? BDT Örnek Uygulaması:
- Bir kişi topluluk önünde konuşmaktan korkuyorsa, terapist öncelikle onun bu korkuyla ilgili düşüncelerini sorgular.
- Daha sonra kişi, küçük bir arkadaş grubunda konuşma pratiği yaparak yavaş yavaş korkusuyla yüzleşir.
B. İlaç Tedavisi
Sosyal fobi şiddetliyse, psikiyatrist kontrolünde ilaç tedavisi uygulanabilir:
- SSRI’lar (Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri) → Serotonin seviyesini artırarak kaygıyı azaltır.
- Beta blokerler → Kalp çarpıntısı gibi fiziksel kaygı belirtilerini hafifletmek için kullanılır (örneğin, topluluk önünde konuşma korkusu için).
C. Psikodinamik Yaklaşım: Sosyal Fobi ve Bilinçdışı Dinamikler
Psikodinamik terapi, sosyal fobinin çocukluk deneyimlerinden kaynaklanan bilinçdışı korkularla ilişkili olduğunu savunur.
- Özgüven Sorunlarını Keşfetme:
- Kişi, sosyal ortamlarda neden yetersiz hissettiğini anlamaya çalışır.
- Erken Dönem Travmaları Çalışma:
- Çocuklukta eleştirilme, dışlanma veya değersiz hissetme deneyimleri analiz edilir.
???? Örnek:
- Bir kişi, çocukken anne-babası tarafından sürekli eleştirildiyse, yetişkinlikte "Başkaları da beni eleştirecek." şeklinde bilinçdışı bir korku geliştirebilir.
D. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Düzenli Egzersiz:
- Spor yapmak, vücuttaki kaygı seviyesini düşürür.
- Sağlıklı Beslenme ve Uyku:
- Kafein ve şekerli gıdalardan kaçınmak, sosyal kaygıyı hafifletebilir.
- Sosyal Becerileri Geliştirme:
- Sosyal kaygıyı azaltmak için iletişim becerileri ve özgüveni artıran çalışmalar yapılabilir.
3. Sonuç: Sosyal Fobi Aşılabilir mi?
Evet, sosyal fobi tedavi edilebilir ve bireyler daha rahat ve özgüvenli bir şekilde sosyal ortamlara uyum sağlayabilir.
- Bilişsel Davranışçı Terapi, olumsuz düşünceleri değiştirmeye odaklanır.
- Psikodinamik Terapi, sosyal kaygının bilinçdışı sebeplerini inceler.
- İlaç tedavisi, şiddetli vakalarda destekleyici olabilir.
Sosyal kaygıyla baş etmek için küçük adımlarla başlayarak ve korkularla yüzleşerek zamanla daha rahat hissedebilirsiniz. Önemli olan, kaçınma davranışını azaltmak ve sosyal ortamları güvenli hale getirmektir. ????
Henüz yorum bulunmamaktadır.
Yorum Yap.